Διαδικτυακός Εκφοβισμός

Διαδικτυακός εκφοβισμός συμβαίνει όταν κάποιος κακόβουλος παρενοχλεί ένα άτομο με τη χρήση της τεχνολογίας. Η παρενόχληση αυτή μπορεί να γίνεται σε τακτικά ή άτακτα χρονικά διαστήματα μέσω οποιασδήποτε πράξης εκφοβισμού, επιθετικότητας, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός περιλαμβάνει καταστάσεις όπως η αποστολή ανήθικων μηνυμάτων, ο αποκλεισμός ατόμων από εφαρμογές συνομιλιών, το hacking ενός ξένου λογαριασμού, η δημοσίευση ενοχλητικών φωτογραφιών, διάδοση προσβλητικών φημών κ.α.

Ένα θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού μπορεί να βιώσει μία πολύ αγχώδη κατάσταση, καθώς τα μηνύματα μπορούν να σταλούν ανώνυμα και επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζει ποιος είναι ο θύτης. Επιπλέον, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας από οποιοδήποτε μέρος. Όταν τα μηνύματα ή οι φωτογραφίες δημοσιευθούν στο διαδίκτυο προβάλλονται άμεσα σε πολλούς χρήστες και αυτό αναστατώνει τα θύματα που βλέπουν πόσο γρήγορα μία φωτογραφία ή μια φήμη διαδίδεται στο διαδίκτυο. Ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος εμπλέκοντας και άλλα άτομα που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν προσωπικά το θύμα.

Οι διαφορές του από τον δια ζώσης εκφοβισμό είναι αρκετές και είναι και εκείνες που τον καθιστούν πολλές φορές και πιο επικίνδυνο.

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός δεν τελειώνει μετά το σχολείο ή την εργασία. Επειδή οι θύτες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο όλο το 24ωρο η απειλή συνεχίζεται εξ αποστάσεως, όταν τα θύματα είναι στο σπίτι ή μακριά από το σχολικό περιβάλλον.
Τα μηνύματα που αποστέλλονται ηλεκτρονικά είναι δύσκολο να ελεγχθούν – μόλις ανέβουν στο διαδίκτυο. Ως εκ τούτου, η εμβέλεια του cyberbullying είναι μεγαλύτερη από αυτή του offline εκφοβισμού.
Η ανωνυμία των δραστών μπορεί να τρομάξει και να φέρει σε δύσκολη θέση ένα θύμα, καθώς δεν γνωρίζει ποιος ακριβώς το ενοχλεί. Καθώς οι δράστες μπορούν δυνητικά να κρύψουν την ταυτότητά τους, αυτό συχνά μπορεί να τους δώσει μια ψεύτικη αίσθηση ασφάλειας (νομίζουν ότι ποτέ δεν θα πιαστούν) και μερικές φορές να τους οδηγήσει να συμπεριφέρονται όλο και πιο δυσάρεστα στο θύμα τους.
Η αντίδραση του θύματος συνήθως δεν είναι ορατή στον διαδικτυακό θύτη. Με αυτόν τον τρόπο, οι δράστες συχνά δεν γνωρίζουν την έκταση των ενεργειών τους και δεν αντιλαμβάνονται πλήρως τις επιπτώσεις των πράξεων τους.

Διαφορετικοί τύποι διαδικτυακού εκφοβισμού:

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να πάρει μια σειρά από διαφορετικές μορφές και μπορεί να εμφανιστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, ο διαδικτυακός εκφοβισμός στα παιχνίδια συχνά αναφέρεται ως «Griefing». Η παρακάτω λίστα δίνει κάποια ένδειξη των τρόπων με τους οποίους μπορεί παιδιά, νέοi και ενήλικες να βιώσουν διαδικτυακό εκφοβισμό.

Απειλές και εκφοβισμός
Παρενόχληση ή καταδίωξη – η επαναλαμβανόμενη αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων σε ένα άτομο ή σε μια ομάδα και θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την παρακολούθηση δραστηριότητας κάποιου και τη συλλογή σχετικών πληροφοριών. Δυστυχώς, πολλές από τις πληροφορίες είναι συχνά εύκολα και ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.
Εξύβριση / δυσφήμηση – Οι γραμμές βοηθείας του Insafe συζητούν τακτικά αυτό το πρόβλημα για τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ένα παράδειγμα αυτού του τύπου διαδικτυακού εκφοβισμού είναι το «slut-shaming», όπου ένα άτομο δέχεται επίθεση μέσω διαδικτύου για μια συμπεριφορά που κάποιος θεώρησε μη αποδεκτή. Ο απώτερος στόχος είναι το θύμα να ταπεινωθεί δημοσίως και να έρθει σε δύσκολη θέση.
Απόρριψη / αποκλεισμός
Κλοπή ταυτότητας / μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση και πλαστοπροσωπία
Δημόσια ανάρτηση, αποστολή ή προώθηση προσωπικών ή ιδιωτικών πληροφοριών και εικόνων
Trolling – αυτή είναι περιττή διαδικτυακή σκληρότητα. Το trolling συνήθως περιλαμβάνει ιδιαίτερα βλαβερά μηνύματα που δημοσιεύονται όταν κάποιος έχει πεθάνει ή είναι σοβαρά άρρωστος, κάτι που μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό για τα άλλα μέλη της οικογένειας. Πολύ συχνά θύματα trolling είναι διασημότητες, αθλητικές προσωπικότητες ή εκείνοι που έχουν δημόσια φήμη.
Roasting – μια ομάδα ανθρώπων κάνει συμμορία εναντίον ενός ατόμου και δημοσιεύει προσβλητικό περιεχόμενο μέχρι το θύμα να «σπάσει».
Flaming – λέγεται συχνά ότι οι θύτες ψάχνουν για μία αντίδραση ή αντιπαράθεση με το θύμα. Το flaming είναι η εκ προθέσεως αποστολή των εριστικών μηνυμάτων ή άλλου περιεχομένου με στόχο την πρόκληση μίας αντιπαράθεσης στο διαδίκτυο.

“Σημάδια” που “μαρτυρούν” ότι το παιδί έχει πέσει θύμα cyberbullying.

Για πολλούς γονείς, ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι εντελώς άγνωστος ως βίωμα και κατά συνέπεια είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσουν τα «σημάδια» και να τον αντιμετωπίσουν. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες συμπεριφορές που να αποδεικνύουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα cyberbullying, υπάρχουν όμως πολλά μικρά «σημάδια» που πρέπει να μας βάλουν στη διαδικασία να υποψιαστούμε ότι κάτι συμβαίνει.

Είναι μυστικοπαθής με τις ηλεκτρονικές συσκευές του.
Παρόλο που κανένα παιδί δεν θέλει οι γονείς να κοιτάζουν τα μηνύματά του, αν το παιδί σας γίνει ξαφνικά πιο «προστατευτικό» με τη συσκευή του, τότε αυτή η συμπεριφορά είναι “κόκκινη σημαία”. Να θυμάστε ότι η «προστατευτικότητα» δεν θα εκδηλωθεί κρύβοντας τη συσκευή αλλά συνήθως το παιδί αρχίζει να είναι μυστικοπαθής για το τι κάνει διαδικτυακά, εμφανίζεται αναστατωμένο μετά από ενασχόληση με την ηλεκτρονική του συσκευή ή σταματά απότομα οτιδήποτε κάνει στο διαδίκτυο μόλις μπαίνετε στο δωμάτιό του.
Ελέγχει συνεχώς τη συσκευή του.
Το να δαπανά το παιδί πολλές ώρες διαδικτυακά ίσως είναι κάτι σύνηθες κυρίως στην εφηβική ηλικία. Αν όμως φαίνεται απρόθυμο να αποχωριστεί τη συσκευή του έστω και για λίγη ώρα, τότε αυτό θα πρέπει να σας προβληματίσει και ίσως θα ήταν καλό να ρωτήσετε το παιδί αν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.
Έχει ακραίες διαθέσεις.
Στην εφηβική ηλικία η διακυμάνσεις στη διάθεση του παιδιού είναι κάτι σύνηθες. Αν όμως παρατηρήσετε να εκδηλώνει συχνά ακραίες διαθέσεις καλό θα ήταν να σκεφτείτε και το ενδεχόμενο οτι συμβαίνει κάτι άλλο και να αναζητήσετε ένα διακριτικό τρόπο για να το ρωτήσετε.
Δεν θέλει να πάει στο σχολείο.
Μια παρατεταμένη άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο είναι καμπανάκι συναγερμού. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες το 40% των παιδιών που πέφτουν θύμα εκφοβισμού εκφράζουν την επιθυμία να σταματήσουν να πηγαίνουν σχολείο σε μια προσπάθεια να προστατευτούν από τους συμμαθητές-θύτες. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα για να δικαιολογήσουν την απουσία τους επικαλούνται φανταστικές ασθένειες.

Οι συνέπειες του διαδικτυακού εκφοβισμού είναι πολλές και καταστροφικές για τη ψυχοσύνθεση ενός παιδιού:

Αίσθημα άγχους, κατάθλιψη και αδυναμίας
Αίσθημα ταπείνωσης
Αίσθημα απομόνωσης
Αποκλεισμός στο σχολείο
Σκέψεις για αυτοκαταστροφικές πράξεις

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής:

Δεν απαντάμε στα εκφοβιστικά μηνύματα.
Μπλοκάρουμε την πρόσβαση του αποστολέα.
Κρατάμε και αποθηκεύουμε τα μηνύματα ή τις συνομιλίες. Αυτό θα μας είναι χρήσιμο, εάν χρειαστεί ή εάν θελήσουμε να το καταγγείλουμε.
Δεν προωθούμε μηνύματα ή εικόνες και φωτογραφίες που θα μπορούσαν να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου. Έχουμε στο μυαλό μας ότι, εάν κάποιος μας στείλει ένα μήνυμα και το προωθήσουμε ή γελάσουμε με αυτό, στην ουσία γινόμαστε και εμείς μέρος του εκφοβισμού.
Αναφέρουμε το πρόβλημά μας στους γονείς μας ή σε άλλους ενήλικους που εμπιστευόμαστε. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε να απευθυνθούμε και στη γραμμή βοήθειας help-line όπου εξειδικευμένοι γιατροί και ψυχολόγοι με μεγάλη εμπειρία σε προβληματικές συμπεριφορές στο διαδίκτυο μπορούν να μας παρέχουν συμβουλές και υποστήριξη.

Στο Ελληνικό κέντρο Ασφαλούς διαδικτύου λειτουργεί γραμμή βοήθειας η οποία είναι προσβάσιμη εντελώς δωρεάν στο 210 6007686. Εξειδικευμένοι ψυχολόγοι μπορούν να σας δώσουν συμβουλές και κατευθύνσεις για οποιοδήποτε θέμα μπορεί να προκαλεί δυσκολίες σε ένα παιδί ή σε έναν νέο άνθρωπο και που έχει να κάνει φυσικά με τη χρήση του διαδικτύου και των ηλεκτρονικών συσκευών.

Επιμέλεια : Λεβέντης Λεωνίδας, καθηγητής Πληροφορικής